Waar vuur ooit gloeide…
Gouda – Eeuwenlang kleurde vuur het ritme van de stad. In de werkplaatsen van Gouda gloeiden pottenbakkersovens en rolde alles van grof keukengoed tot sierlijk plateel van de draaischijf. Gouds aardewerk werd beroemd tot ver buiten de stadsgrenzen – en dat is geen overdrijving. In de twintigste eeuw werkte zelfs één op de vier Gouwenaars in de keramiekindustrie. Die ovens zijn inmiddels gedoofd, maar het vakmanschap leeft voort. Tijdens de Goudse Keramiekdagen op donderdag 29 en vrijdag 30 mei verandert de Markt in een openluchtatelier, waar zo’n honderd keramisten hun nieuwste werk laten zien. Verwacht geen stoffige vitrines, maar levendige demonstraties, speelse sculpturen, draaiwedstrijden en kunst om zélf aan te raken – of mee naar huis te nemen. En wie verder kijkt dan de kraampjes, ontdekt sporen van zeven eeuwen keramiekgeschiedenis in de stad zelf.
Het thema dit jaar? Spelen. Een knipoog naar vorm, vrijheid en creativiteit. Want dat is wat er in Gouda gebeurt tijdens deze dagen: spelen met klei, met ideeën, met traditie – en met de toekomst.
Van rivierklei tot exportproduct
Die dikke, perfecte rivierklei uit de omgeving van Gouda vormde vanaf de 16e eeuw de basis voor een bloeiende industrie. In handen van getalenteerde vaklieden werd de stad een centrum van kwaliteit en creativiteit. Voeg daar ongeëvenaard vakmanschap en generaties aan doorgegeven kennis aan toe, en je krijgt een product waar heel Europa geen genoeg van kon krijgen. Door de eeuwen heen groeide Gouds aardewerk uit tot een heus statussymbool.
De Goudse pottenbakkers waren niet alleen meesters in hun ambacht, maar ook ondernemend en strategisch. Hun ovens produceerden niet alleen potten en serviesgoed, maar ook de iconische Goudse tabakspijpen – een product dat wereldwijd geliefd was. En toen Duitse Frankfurter potten rond 1760 hun intrede deden? Gouda kopieerde ze gewoon. Het bleek een gouden zet die de stad nog decennialang aan de top hield.
De Raam: straat vol verhalen
Centrum van dit alles was de Raam – toen een schilderachtig grachtje, nu een straat met een rijke geschiedenis. Hier lagen de werkplaatsen waar pottenbakkers hun ambacht verfijnden. Bedrijven als De Star, opgericht in 1610, groeiden uit tot namen van internationale allure. Royal Goedewaagen, tegenwoordig gevestigd in Nieuw-Buinen, vindt hier zijn oorsprong.
Plateel als pronkstuk
Met de oprichting van plateelbakkerij Zuid-Holland in 1898 brak een nieuw tijdperk aan. Gouds aardewerk kreeg een sierlijke, bijna poëtische uitstraling: vazen en decorstukken, vaak geïnspireerd op Delfts blauw, maar altijd met een eigenwijze Goudse toets. Deze objecten waren geen gebruiksvoorwerpen meer – het waren pronkstukken, ontworpen om gezien te worden.
Rond 1900 stond Gouda onbetwist bovenaan in de Nederlandse aardewerkindustrie. Geen enkele andere stad kon tippen aan de creatieve ontwerpen en innovatieve technieken. Plateelfabrieken als Regina voegden stijlen als art nouveau toe aan het Goudse palet. Hun werk is nog altijd geliefd bij verzamelaars en designliefhebbers.
Kleur en karakter in de jaren ’50
Ook in de 20e eeuw bleef Gouda relevant. In de jaren ’50 en ’60 pasten retro serviezen en kleurrijke vazen perfect bij de stijl van de tijd. Vandaag de dag zijn ze opnieuw populair – keramiek leeft, groeit, en blijft verrassen.
In de schaduw van de ovens en werkbanken werkten talloze vrouwen als decorateurs. Hun oog voor detail en kleur bracht het aardewerk tot leven. Zonder hen had het Gouds aardewerk nooit zijn wereldfaam bereikt.
De pijnlijke geschiedenis van de pijp
De sierlijke Goudse tabakspijp droeg helaas ook een beladen geschiedenis met zich mee. In de 17e en 18e eeuw werden deze pijpen gebruikt als ruilmiddel in de trans-Atlantische slavenhandel. Schepen vol Goudse pijpen werden verhandeld tegen tot slaaf gemaakte mensen in Afrika. Het is een pijnlijke bladzijde in een verder rijke traditie – een die niet vergeten mag worden.
De toekomst draait in Gouda
Gouda kijkt niet alleen achterom. De stad ademt nog altijd keramiek en dat voel je overal. Van het stoere terrein van GOUDasfalt, waar Kleiwerkplaats Witheet nieuwe makers begeleidt, tot het atelier van Arie Bouter, verborgen achter de Sint-Jan, waar fantasierijke torens uit klei omhoog rijzen – het ambacht leeft.
Met de Nederlandse Keramiekopleiding binnen de stadsgrenzen wordt een nieuwe generatie keramisten opgeleid, die traditie en vernieuwing moeiteloos combineren. In het centrum vind je Club Klei, een gedeeld atelier in de Zeugstraat waar experimenten en ontmoetingen samenkomen. En bij de Firma, een kunstenaarscollectief met regelmatige exposities, zie je hoe keramiek steeds nieuwe vormen aanneemt. De toekomst van keramiek in Gouda is dus letterlijk én figuurlijk in goede handen – jong, vindingrijk en verrassend modern.
Gouda als openluchtatelier en nog veel meer tips
Wie tijdens de Goudse Keramiekdagen (29 en 30 mei) de historische binnenstad inloopt, ontdekt meer dan alleen marktkramen vol keramiek. Op Hemelvaartsdag staat de stad traditiegetrouw helemaal in het teken van keramiek. Op de Markt tonen topkeramisten hun nieuwste werk, maar ook daarbuiten valt er van alles te beleven. Meer informatie: goudsekeramiekdagen.nl/
Museum Gouda: vogels, verhalen en plateel
Begin je dag bij Museum Gouda, waar je niet alleen een indrukwekkende collectie Gouds plateel en pijpen vindt, maar ook de tentoonstelling Volière – Vogels in keramiek kunt bezoeken. Tussen 13.00 en 16.00 uur vertelt gids Kees Thieme op de bovenste verdieping gepassioneerd over de geschiedenis en betekenis van het Gouds plateel. Met een regulier toegangsbewijs kun je gratis deelnemen aan deze Verhaal op Zaal-sessies – vooraf aanmelden is niet nodig. Meer informatie: www.museumgouda.nl
Wandel langs sporen van het verleden
Wandel daarna via De Raam, ooit het kloppend hart van de pottenbakkers, en ervaar hoe het verleden letterlijk onder je voeten ligt. Ook organiseert het evenement een speciale Keramiekroute, én kun je deelnemen aan een Keramiekwandeling van het Goudse Gidsen Gilde – een perfecte manier om de stad en haar keramische verleden te verkennen. Meer informatie: goudsegidsengilde.nl/
Dialoog in klei bij De Firma
Zin in verdieping? Stap binnen bij De Firma, waar keramisten Wilma Bosland en Trui Raaijmakers hun werk voor het eerst samen tentoonstellen. Hun installaties – de ene minimalistisch, de andere speels en organisch – gaan een dynamisch gesprek met elkaar én de ruimte aan. Op vrijdag 30 mei om 15.00 uur geven ze samen een toelichting op hun werk. Meer informatie : defirmagouda.nl
XL inspiratie bij Unit4Art
Vergeet niet even langs XL Galerie | Unit4Art te lopen, waar keramisten en andere beeldend kunstenaars hun werk tonen op een verrassende locatie. Gratis toegankelijk, dus laat je vooral meenemen in de creativiteit en het veelzijdige aanbod aan kunstenaars die hier exposeren. Meer informatie: Unit4Art.
Neem een stuk Gouda mee naar huis
Tot slot: duik een van de lokale ateliers voor een uniek stuk van een Goudse maker. Want niets is leuker dan thuiskomen met een kunstwerk vol karakter – én een goed verhaal.
