Door Willem IJdo
De schrik zat erin bij de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden na de invasie van de Fransen en andere mogendheden in 1672. Zodanig dat stadhouder Willem III besloot ten oosten van Bodegraven met spoed een groot verdedigingswerk te laten bouwen: de Wierickerschans, bij de uitmonding van de Enkele of Kleine Wiericke in de Oude Rijn. Een machtig fort aan de Oude Hollandsche Waterlinie tussen Muiden en Gorinchem, die net op deze plek het smalst is, want twee kilometer verderop ligt bij Nieuwerbrug de oostgrens van de linie: de Dubbele of Grote Wiericke. De bouw van Fort Wierickerschans begon in 1673 en was binnen zes maanden voltooid.
Misverstand Hiermee is een bij sommigen levend misverstand opgelost, namelijk: dat de schans al bestond in 1672. Niets is minder waar. Wel had men langs de Oude Rijn kleine schansen opgeworpen om de opmars van de Fransen te vertragen of te bemoeilijken. Eén daarvan lag in de buurt en stond onder bevel van kolonel Pain et Vain (Paynvin), die met zijn 50 manschappen de benen nam toen het er eind 1672 om ging spannen.
Na de aanleg heeft de schans nooit een rol gespeeld bij de actieve verdediging van het gewest Holland. In zoverre bleek het bolwerk niet meer nodig, mosterd na de maaltijd dus. Door de tijd heen kreeg het complex echter diverse andere bestemmingen. Toen de waterline in 1747 naar het oosten werd opgeschoven, maakte men er een buskruitmagazijn van, op veilig geachte afstand – twee kilometer – van het dorp Bodegraven.
Interneringskamp
Tussen 1870 en 1915 was het fort centraal depot om soldaten te bevoorraden, die waren gemobiliseerd in het kader van de Frans-Duitse oorlog (1870-1871) en de Eerste Wereldoorlog (1914-1918). Als neutraal land moest Nederland toen gevluchte buitenlandse officieren ontwapenen en huisvesten. Fort Wierickerschans werd een interneringskamp onder bevel van majoor baron Thoe (Van) Boecop. Deze edelman uit een oud geslacht kon ‘te velde’ geen rol van betekenis meer spelen, maar werd nog wel fit genoeg bevonden om leiding te geven aan dat kamp. Luizenbaantje!
Helaas niet open tijdens Open Monumenten Dag
De Duitse bezetter heeft het fort nauwelijks gebruikt. Na de Tweede Wereldoorlog hebben er plaatselijke NSB’ers en collaborateurs vastgezeten.
Vervolgens kreeg het fort uiteenlopende militaire functies, voornamelijk opslag. Boze tongen beweerden dat er kernkoppen lagen… Huidig eigenaar is Staatsbosbeheer. De exploitatie ligt in handen van Stichting Fort Wierickerschansgroep.
Het complex is helaas niet toegankelijk tijdens de lokale Open Monumentendag, zaterdag 9 september.
