Na twee jaar van beperkingen door corona kon ‘Leidens Ontzet’ op 3 oktober weer uitbundig worden herdacht en gevierd zoals de traditie voorschrijft. Tot de vaste ingrediënten behoren haring en wittebrood, hutspot met klapstuk, diverse bijeenkomsten en manifestaties, kermis en de ‘Grote Optocht’, gadegeslagen door ‘Leienaren’, en boeren, burgers en buitenlui die op 3 oktober naar de stad Leiden trekken om niets te missen van dit ‘grootste carnaval van Noord-Nederland’.
De traditie gaat terug tot 3 oktober 1574, na het begin van de 80-jarige oorlog (1568-1648) tegen het Spaans-Habsburgse koningshuis dat de Nederlandse gewesten in een ijzeren greep hield. Op de ochtend van die historische 3e oktober waren de Spanjaarden, die Leiden hadden belegerd, ineens vertrokken. Ze hadden ‘natte voeten’ gekregen door inundaties, uitgevoerd op bevel van Willem van Oranje, leider van de opstand tegen Spanje. Een jonge Leienaar, Cornelis Joppenszoon, ontdekt bij toeval dat de ‘Lammenschans’, een Spaans bolwerk, er verlaten bijligt. Een ijzeren pot met wortelen, uien, vlees en pastinaken staat nog lauwwarm op een bijna uitgedoofd vuur: de latere hutspot.
De Geuzen onder aanvoering van Lodewijk van Boisot varen via de Vliet de stad binnen. Ze komen niet met lege handen: voor de uitgehongerde bevolking hebben ze haring en wittebrood bij zich. Deze worden nog elk jaar uitgereikt: aanvankelijk aan de armen, later aan ieder lid van de Leidse ‘3 October Vereeniging’ dat zich daarvoor heeft aangemeld, traditioneel in de Waag aan de Aalmarkt. De ‘Grote Optocht’ had dit jaar als thema ‘Echt waar?!’ om duidelijk te maken dat wetenschap en onderzoek de remedie bij uitstek zijn om nepnieuws (‘fake news’) en desinformatie te bestrijden. De Leidse Universiteit levert en leverde daaraan een prominente bijdrage, ook internationaal. Zoals het Leidse volkslied, dit jaar weer gezongen in de eeuwenoude Pieterskerk, het uitdrukt: “Stad met veel beroemde zonen – Leiden is hun wieg geweest – Zie hoe zij de wereld tonen – Grootheid door een vrije geest – Zij genoten Leidens gunst – In wetenschap en schone kunst – Zo kwam Leiden aan zijn roem – Stad van mijn hart door nu en toen”. Veel beroemde dochters waren er blijkbaar nog niet rond 1600 (of ze werden buiten de schijnwerpers gehouden), maar dat terzijde…
