Gouda – De tentoonstelling ‘Susanna – van Middeleeuwen tot #MeToo’ in Museum Gouda was een ongekend succes. Sinds begin oktober 2024 werd de expositie door maar liefst 41.291 mensen bezocht, daarmee was het de drukst bezochte tentoonstelling in de geschiedenis van het museum. De vernieuwende combinatie van oude kunst en actuele thema’s werd in de nationale pers geroemd als een van de beste tentoonstellingen van het jaar. Programma’s rond consent en grensoverschrijdend gedrag bereikten circa 1.000 jongeren, en bezoekers uit het hele land zorgden voor een lokale economische impuls van € 1,5 miljoen.
De tentoonstelling over Susanna en de ouderlingen, een eeuwenoud verhaal over een jonge vrouw die wordt belaagd door twee machtige mannen, onderzocht waarom kunstenaars dit #MeToo verhaal keer op keer vastlegden. Topstukken uit binnen- en buitenland kwamen naar Gouda. Zo was een monumentaal meesterwerk van Artemisia Gentileschi voor het eerst in Nederland te zien, een ander hoogtepunt was een kwetsbare tekening van Rembrandt. Er was nieuw werk van kunstenaar Susanna Inglada en in een audiotour legden de De Sekszusjes de link naar het heden en nodigden mensen uit tot gesprek. Bezoekers gaven de tentoonstelling veel negens en tienen, maar ook een paar onvoldoendes – de gemoederen werden in beweging gebracht.
Een greep uit de bezoekersreacties:
“Heel mooie en creatieve expositie! Niet standaard gemaakt maar sprankelend!” Hillie
“Wat fijn dat ik deze tentoonstelling gezien heb. Mooi, maar ook wel confronterend. #metoo” Susanna (Groningen)
“Wat een schitterende tentoonstelling! Helaas nog broodnodig.” Leny (Etten)
“Een vreselijke Suzanna tentoonstelling. Heel woke, uit z’n verband gerukt”
“Prachtige en gedurfde tentoonstelling. Petje af. Nodig.” Willy
“Was erg interessant. Cadeautje van onze dochter + kleindochter” Fam A. Hofland
“Prachtige tentoonstelling, Speciaal uit Alkmaar gekomen voor de laatste dag Susanna. Bedankt” Sacha en Eveline
Economische impact
‘Susanna’ kreeg in NRC én Trouw 5 sterren en werd in verschillende media genoemd als een van de hoogtepunten van 2024. “De hoogste tijd […] weldoordacht en soms confronterend”, aldus Joke de Wolf in Trouw. De aandacht in de nationale pers bezorgde Gouda een mediawaarde van bijna € 2 miljoen. Ook de radiocampagne met Hanneke Groenteman droeg bij aan het bezoekerssucces. Uit publieksonderzoek onder 650 bezoekers blijkt dat ruim 80% van hen speciaal vanwege de tentoonstelling van buiten naar Gouda kwam. De helft van deze bezoekers was in geen jaren in de stad geweest en ruim 5.000 mensen ontdekten de stad zelfs voor het eerst. Van alle cultuurtoeristen die voor ‘Susanna’ naar Gouda kwamen ging meer dan 80% vervolgens winkelen, eten, slapen of andere bezienswaardigheden bezoeken. Naar eigen zeggen gaven deze extra bezoekers in de stad gezamenlijk minimaal €1.482.427 uit. “Geweldig om met deze belangrijke tentoonstelling bij te kunnen dragen aan het imago van Gouda als culturele hotspot en aan de lokale economie!” aldus Femke Haijtema, directeur van Museum Gouda.
Jongeren
Het programma rondom ‘Susanna’ was breed en innovatief en gericht op het bereiken van jonge bezoekers. De Sekszusjes, bekend van de gelijknamige openhartige educatieve YouTube-serie, deelden in een audiotour hun visie op de lotgevallen van Susanna en werkten mee aan een bijzonder onderwijsprogramma over grenzen en consent voor het VO en MBO. Dit wierp zijn vruchten af. Er kwamen naar Susanna ruim 30% meer 20-ers en 30-ers dan gebruikelijk, en een kwart van hen gaf een 10 als rapportcijfer. Bijna 1.000 jongeren namen deel aan een van de educatieve programma’s. Tijdens de schoolprogramma’s voerden leerlingen bijzondere en open gesprekken over consent en victim blaming. Bij creatieve workshops zoals de Samenmaakavond met kunstcollectief Jong Belegen en een Singer-songwriter workshop met de muzikanten van Zuster Zonnebloem en Gro-up buurtwerk ontstonden nieuwe verbeeldingen van Susanna’s verhaal. De Talks & Docu-avond rond #MeToo, met bijdragen van o.a. De Sekszusjes, kunstenaars en filmmakers, bood ruimte voor open gesprekken.
“Mij is altijd een ouder echtpaar bij de kassa bijgebleven. Hun kleindochter had de speciale Susanna rondleiding voor scholen gehad en er thuis met de familie over gepraat. Hierdoor kwamen opa en oma ook naar de tentoonstelling kijken. Dit omvat eigenlijk alles, het sprak de jongeren aan. Er werd over het onderwerp thuis gepraat en daardoor werd het museum weer bezocht door anderen” zo vertelt museummedewerker Verony.
Duurzaam
Duurzaamheid is voor Museum Gouda een belangrijk uitgangspunt, om de voetafdruk van tentoonstellingen te verkleinen maar ook om de realisatie van grote tentoonstellingen financieel haalbaar te maken voor ons kleine museum. Bij ‘Susanna’ keek het museum zoveel mogelijk naar Nederlandse collecties, en probeerde het reisafstanden te beperken. Ontwerper Karen Polder voorzag de oude kunstwerken in Susanna van een hedendaagse context, zonder de duurzaamheid uit het oog te verliezen. Polder zette kleuren uit de voorgaande tentoonstelling bewust opnieuw in en ook vitrines werden hergebruikt. De neonverlichting uit de tentoonstelling krijgt een tweede leven bij Bo Diversity in Breda, een stichting die zich inzet voor gendergelijkheid en diversiteit.
Steun
Museum Gouda dankt alle bruikleengevers voor hun vertrouwen, en in het bijzonder het Wallraf-Richartz-Museum in Keulen, wier uitgebreide onderzoek gebruikt mocht worden voor de tentoonstelling. Om een tentoonstelling van nationale betekenis te maken, zijn nationale middelen onmisbaar. ‘Susanna’ werd mogelijk gemaakt door het Mondriaan Fonds, Cultuurfonds en Fonds21. De gemeente Gouda maakte het bruikleen van het schilderij van Gentileschi mogelijk door een doorgang in het museumgebouw te vergroten en beveiligen.
Jo Koster
Nu de kunstwerken van ‘Susanna’ terugkeren naar hun bruikleengevers, maakt Museum Gouda zich op voor de volgende bijzondere tentoonstelling: ‘Jo Koster, kunstenaar’. Vanaf 19 april 2025 zijn de zomerse landschappen te zien van deze onafhankelijke vrouwelijke kunstenaar die begin vorige eeuw heel Europa doorreisde.
