
GOUDA – Wat hebben een middeleeuwse gravin, een talentvolle schilder en een rebelse museumdirecteur met elkaar gemeen? Ze zijn allemaal onderdeel van de tentoonstelling Ongehoord – Verzamelde vrouwen in Museum Gouda. Vanaf 8 maart, Internationale Vrouwendag, biedt de expositie een blik op de Nederlandse geschiedenis door de ogen van meer dan dertig vrouwen. Een reis door zes eeuwen waarin vrouwen, ondanks structurele uitsluiting, onmisbaar bleken in de samenleving.
Wie schrijft geschiedenis?
Eeuwenlang werden vrouwen in historische archieven weggeschreven als ‘dochter van’ of ‘echtgenote van’. Maar conservator Jorien Soepboer dook in 2024 in de collectie van Museum Gouda en ontdekte een schat aan verhalen. Kunstenaars, vroedvrouwen, feministische activisten – stuk voor stuk vrouwen die de wereld om hen heen mede vormgaven. Samen met historicus Femke Deen, auteur van Moeders des Vaderlands, plaatst ze deze vrouwen in hun historische context.
“Het idee dat vrouwen geen rol speelden in de geschiedenis klopt simpelweg niet,” vertelt Soepboer. “Ze speelden een cruciale rol, maar hun verhalen raakten verloren. Met deze tentoonstelling geven we ze de plek die ze verdienen.”






Strijden in een mannenwereld
In de zestiende eeuw wordt van vrouwen vooral bescheidenheid en zorgzaamheid verwacht, maar dat hield Lydia van Rijswijk (1525-1602) niet tegen om zich actief met de financiële huishouding van haar familie te bemoeien. Kunstenaar Cornelia de Rijk (1653-1726) wist zich staande te houden als succesvolle schilder, een vakgebied waarin mannen de boventoon voerden. En in de negentiende eeuw, waarin vrouwen steeds verder naar de huiselijke sfeer werden verbannen, bleef Barbara van Houten (1862-1950) strijden voor haar recht om als kunstenaar erkend te worden.
Vrouwenarbeid en emancipatiegolven
Wanneer in 1919 het vrouwenkiesrecht wordt ingevoerd, lijkt het hoogtepunt van de eerste emancipatiegolf bereikt. Maar iedere stap vooruit lijkt gevolgd te worden door een stap terug. In de jaren vijftig wordt de vrouw opnieuw in het ideaalbeeld van huisvrouw en moeder geduwd. Toch laten vrouwen zich niet zomaar inperken: in de jaren zestig en zeventig gaan ze de barricaden op voor gelijke rechten. Josine de Bruyn Kops (1940 – 1987), de eerste feministische directeur van Museum Gouda, speelt hierin een rol door kunst van vrouwelijke makers op te nemen in de museumcollectie.
Waarom deze tentoonstelling nú zo relevant is
De geschiedenis herhaalt zich. Ondanks alle verworvenheden, blijkt de emancipatiestrijd nog altijd niet gestreden. De recente wereldwijde discussies over abortuswetgeving en de opkomst van ‘tradwives’ (vrouwen die vrijwillig terugkeren naar een traditioneel huisvrouw-ideaal) tonen de kwetsbaarheid van wat vrouwenrechtenactivisten hebben bereikt.
Daarom brengt Ongehoord – Verzamelde vrouwen niet alleen vergeten namen tot leven, maar stelt het ook de vraag: wat kunnen we leren van het verleden? De portretten van vrouwen zoals Rkia Majourhate, een krachtige Marokkaans-Goudse vrouw vastgelegd door fotograaf Khalid Amakran, bewijzen dat nieuwe rolmodellen nog steeds keihard nodig zijn.
De tentoonstelling is vanaf 8 maart 2025 te zien in Museum Gouda. Een eerbetoon aan de ‘andere helft’ van onze geschiedenis – en een herinnering dat emancipatie nooit af is.