Van 7 oktober 2023 tot en met 5 mei 2024
Er komt deze herfst weer een echte klapper naar Museum Gouda! Niemand minder dan de koning heeft zijn kunstcollectie uitgeleend aan ons eigen stadsmuseum. Kunst en koningshuis zijn namelijk nauw met elkaar verbonden. Het Koninklijk Huis bezit (net als Museum Gouda) een prachtige Haagse School-verzameling. Normaal zijn deze kunstwerken achter gesloten paleisdeuren, maar voor één keer komen ze naar het museum. Hoogtepunt is de indrukwekkende kast die de Haagse kunstenaarsvereniging Pulchri Studio schonk aan koningin Wilhelmina en prins Hendrik toen zij trouwden in 1901. In de kast zitten maar liefst 116 kleine kunstwerken. Traditioneel werden de Oranjes op feestdagen overladen met de meest prachtige cadeaus van over de hele wereld, en ook die zijn te zien in het museum. En Wilhelmina schilderde zelf ook niet onverdienstelijk, zoals een schilderij dat zij zelf maakte laat zien. Allemaal te zien in ons eigen Museum Gouda, van 7 oktober 2023 tot en met 5 mei 2024.
Dankzij bruiklenen van onder meer de Koninklijke Verzamelingen, Paleis Het Loo, Rijksmuseum, Drents Museum, Museum Catharijneconvent en van enkele particulieren, is in Museum Gouda een selectie kunstwerken en gebruiksvoorwerpen te zien die niet eerder in deze samenstelling getoond werd. De werken bieden een persoonlijk inkijkje in de kunstcollectie van het Koninklijk Huis.
De Pulchri-kast
De Pulchri-kast is een peilstok in de Haagse kunstwereld aan het begin van de twintigste eeuw, met name van de Haagse School en de navolgers hiervan. Grotendeels waren die verenigd in de Haagse kunstenaarsvereniging Pulchri Studio. Koningin Wilhelmina was hiervan beschermvrouwe, net als haar voorvaderen ‘kunstkoning’ Willem II, en koning Willem III beschermheren van Pulchri waren.In de Pulchri-kast, die hoogst zelden uitgeleend wordt, zijn werken te zien die speciaal vervaardigd werden ter gelegenheid van het koninklijk huwelijk van Wilhelmina en Hendrik. Onder meer Jozef Israëls, Hendrik Willem Mesdag, Sientje Mesdag-van Houten, Jan Toorop en Suze Robertson leverden werk aan. Omdat Museum Gouda zelf ook een grote collectie Haagse School-kunstwerken bezit (waaronder de Arntzenius-collectie), past dit thema het museum als gegoten.
Kunst en het koningshuis
Koningin Wilhelmina schilderde zelf ook, kreeg les van Haagse kunstenaars en werd uiteindelijk in 1932 werkend lid van Pulchri, “de bekroning op mijn werk”, zoals ze zelf zei. In de tentoonstelling is een schilderij van haar uit 1929 te zien. Ook gaf ze kunstenaars geregeld opdracht tot het maken van portretten van leden van de koninklijke familie, zoals het babyportret van de eenjarige kroonprinses Juliana, gemaakt door Thérèse Schwartze, een verjaardagscadeau voor haar man prins Hendrik in 1910. En kunst werd ook ingezet om officiële en publieke optredens vast te leggen en bij te dragen aan de positionering van Wilhelmina als jonge, krachtige koningin, zoals het schilderij Wapenschouw op de Renkumse heide van Otto Eerelman uit 1898. En ook staatsieportretten waren een belangrijke manier om haar beeltenis te verspreiden in de wereld.
Koninklijke geschenken
De kast maakte deel uit van een rijke, koninklijke geschenkcultuur. Vanuit alle hoeken van de samenleving – van officiële instanties tot groepen burgers – werden cadeaus geschonken aan koninklijke familie bij koninklijke hoogtijdagen zoals het huwelijk van Wilhelmina en Hendrik. Andere voorbeelden zijn een gepersonaliseerd theeservies van de Koninklijke Porselein en Aardefabriek Rozenburg en een gekalligrafeerd huldeblijk in Middeleeuwse stijl van Groningse visvrouwen. Ook vanuit de overzeese koloniën kwamen cadeaus, zoals een gouden waterkruik uit Surakarta, van een inheemse vorst die hiermee op subtiele wijze commentaar gaf op de koloniale machtsverhoudingen.
Opvallend is dat Wilhelmina en Hendrik een aantal geschenken in de stijl van de Nieuwe Kunst (Art Nouveau) ontvingen. Wilhelmina had nooit haar voorkeur uitgesproken voor die moderne kunststroming, maar de jonge koningin, de enige overgebleven troonopvolger, werd gezien als het symbool van een nieuw tijdperk. De hoop en vernieuwing werd weerspiegeld in de geschenken aan het bruispaar.
KONINKLIJKE KUNST – Wilhelmina en de Haagse School
Museum Gouda
Zaterdag 7 oktober 2023 t/m zondag 5 mei 2024
Openingstijden Museum Gouda: dinsdag t/m zondag 11.00 – 17.00 uur
Zie ook: museumgouda.nl
