Ze vormen niet alleen een adembenemend landschapsgezicht waar menig toerist vroeg voor uit de veren komt. De vier molens op een rij worden tot op de dag van vandaag nog steeds ingezet om het overtollige water uit de diepe polders rondom Aarlanderveen, Alphen aan den Rijn en Nieuwkoop te bemalen. Alleen bij windstilte of wanneer een van de molens buitenwerking is gaan de elektrische hulpgemalen aan. Daarmee is de Molenviergang midden in het Groene Hart van Holland de enige nog werkende molengang in de wereld. Een uniek stukje historisch erfgoed dat het verhaal vertelt van onze eeuwenlange strijd tegen het water en de innovatieve geest van de Nederlanders om het landschap te beheren.
De geschiedenis van de Molenviergang gaat terug tot de 18e eeuw. Toen het Nederlandse landschap nog grotendeels bestond uit onbedijkte polders en drassige gronden. Het landschap was vatbaar voor overstromingen en het was van vitaal belang om het waterpeil te beheersen om zo de vruchtbare grond voor landbouw te kunnen gebruiken. Bovendien werd het mogelijk om in grote delen van het gebied turf te winnen. Niet onbelangrijk, want dat was toen dé brandstof waar veel geld mee viel te verdienen in een tijdperk waarin de steden in ons land snel groeiden.
Vier molens op een rij
De Ondermolen (molen nummer 1), Middenmolen (molen nummer 2) en de Bovenmolen molen (nummer drie) werden alle drie gebouwd tegen het einde van de 18e eeuw. In 1801 werd een vierde molen gebouwd omdat al snel bleek dat de molendriegang het diepste deel van de polder, de Put (meer dan vijf meter beneden NAP), niet droog kreeg. Er zat dus niets anders op dan nog een vierde molen te bouwen, de Putmolen.
Wat de Molenviergang in Aarlanderveen zo bijzonder maakt, is niet alleen dat hun praktische functie nog steeds in gebruik is. Ook de manier waarop ze werden ontworpen en zijn gebouwd is uniek. Alle vier de molens staan op een stenen voet en zijn voorzien van een achtkantige rietgedekte opbouw. Het zijn zogenaamde grondzeilers. Dat zijn windmolens die vanaf de grond kunnen worden bediend door de molenaar. Overigens zijn de molens in de loop van de eeuwen meerdere malen herbouwd, omdat ze door brand werden verwoest.
In ieder geval tot 2025 in werking
De molens zijn sinds 1963 eigendom van de Stichting Molenviergang Aarlanderveen. In 2015 werd de exploitatie van de molens weer voor tien jaar zeker gesteld door de gemeente Alphen aan den Rijn en het Hoogheemraadschap van Rijnland. De Putmolen is voor publiek toegankelijk. De molenaar, Johan Slingerland, geeft een uitgebreide rondleiding aan groepen van zes mensen of meer, uitsluitend op afspraak. (Kijk voor meer informatie op molenviergangaarlanderveen.nl.)
Al met al blijft de Molengang in Aarlanderveen een tastbare herinnering aan het verleden van Nederland en een eerbetoon aan de strijd tegen het water die heeft geleid tot de indrukwekkende waterbeheersingssystemen waar het land vandaag de dag om bekend staat. Het is een plek die bezoekers blijft betoveren en waar de geschiedenis van ons land en de schoonheid van het Groene Hart samenkomen. Meer dan een bezoekje waard dus!
