Verhalen over de Tweede Wereldoorlog in Bodegraven-Reeuwijk 5
Door Cock Karssen
Op de avond van 4 mei 1945 kwam ‘De Kroniek’ met een extra bulletin:’ Nederland is Vrij, Duitsland heeft gecapituleerd!!’ In Nieuwerbrug waar de staf van het illegale blaadje zetelde, werd direct groot feest gevierd, er waren daar geen Duitse soldaten. In Bodegraven was het nog levensgevaarlijk, daar drong het bericht pas de volgende morgen door, en de enkeling die het via zijn verstopte radio had gehoord, durfde nog geen feest te vieren. Het merendeel van de bezetting bestond nog uit Nederlandse Nazi’s, die nog tot alles in staat waren. De vlaggen die hier en daar werden uitgestoken moesten weer ingehaald worden, en er werd nog geschoten. Wel werden er op zondag 6 mei in alle Bodegraafse kerken, dankdiensten gehouden, en werden de slachtoffers herdacht. Het echte gevoel ‘bevrijd te zijn’, kwam pas op de dagen erna.
De slachtoffers van de oorlog
Het gaat om militairen die gevallen zijn in de eerste oorlogsdagen, slachtoffers van bombardementen in Bodegraven en op schepen, Joodse inwoners, verzetsmensen en jonge mannen die verplicht tewerkgesteld waren in het buitenland. In Bodegraven was ook burgemeester G.R.Vonk gevallen als slachtoffer van de NSB.
In totaal zijn omgekomen : zes militairen, twaalf slachtoffers van bombardementen ,elf burgers die in Duitsland waren tewerkgesteld, vier personen die verzet hebben gepleegd en zeven en zijn twintig Joodse slachtoffers te betreuren. Ook herdenken wij twee mensen die in Oost Indië zijn omgekomen en Vijftien gesneuvelde bemanningen van neergestorte vliegtuigen.
Eindelijk feest
Gelukkig hoefde men niet te wachten tot de Geallieerden in het dorp arriveerden, om de Duitsers te verjagen, de Duitse commandant begreep op zondag 6 mei dat het echt over was. Hij nam contact op met de leider van de Binnenlandse Strijdkrachten(B.S.), en zegde toe dat hij maandagmorgen 7 mei zijn soldaten binnen zou houden. De vele honderden soldaten waren echter nog wel bewapend, en daarom was het voor het handjevol B.S. ers nog een waagstuk, om de straat op te gaan, te midden van de overmacht aan Duitsers. Op een paar incidenten na ging het gelukkig goed, en eindelijk durfde men in Bodegraven ook de bevrijding te vieren. Het werd een dag die menigeen niet snel zou vergeten, eten en drinken waren maar bijzaak, belangrijk was dat er mensen opdoken, die zich schuil hadden moeten houden, en zich nu weer vrij op straat konden bewegen. Er zijn ook diverse foto’s van straten vol met opgetogen mensen, met vlaggen in de hand, en vlaggen die uitgestoken waren uit de huizen, vlaggen die al die jaren ergens verborgen gelegen moeten hebben. De B.S.was duidelijk aanwezig, in overall met armband, gewapend met een stengun, om de orde te handhaven, en om Duitsers en hun handlangers te arresteren.
De Canadezen
Tot besluit het verslag van de jonge Jan Griffioen over de intocht van de Geallieerden:
‘De volgende dag woensdag 9 mei kwamen de Canadezen! Vanuit de Noordstraat reden zij door de Brugstraat en de Van Tolstraat richting Alphen a.d. Rijn. De eerste wagens stopten in de Brugstraat en de mannen spraken met de inwoners, zij werden uitbundig toegejuicht. Canadese militairen met zware Harly Davidson motoren stonden het verkeer te regelen. De Canadezen deelden sigaretten, kauwgum en snoep uit, en chocolade repen aan de kinderen. Wat een ongekende lekkernij, dat hadden wij in 5 jaar niet gegeten. En dan de enorme hoeveelheid voertuigen die ons dorp passeerden, GMC vrachtwagens, Dodge, Chevrolets, Fords, halfrups voertuigen, tanks, ambulances, keukenwagens en commando wagens, te veel
om op te noemen. Het was één groot feest, de mensen reden mee op de wagens, er werd gejuicht, gelachen en gezoend. Er kwam bijna geen einde aan de kilometers lange colonne, het duurde wel 5 uur. Ook op donderdag trokken er nog veel Canadezen door ons dorp, ook bleven er enig honderden in Bodegraven. Zij bivakkeerden in het Beursgebouw en in Rehoboth. Voor ons jongens was de wereld plotseling een paradijs, wij keken elke dag onze ogen uit. Bovendien kregen wij Zweeds wittebrood en kwamen er producten die door de geallieerde vliegtuigen waren gedropt. Ik herinner mij nog de biscuits in blikken en blikken met ‘meats and vegetables ‘. Er kwamen zelfs sinaasappels, melkpoeder en karamelpoeder. Wat een feest, wij waren vrij, leve de Canadezen! Vrijheid, het mooiste wat er bestaat, dat beseften wij maar al te goed na de zwarte tijd van de bezetting door de moffen. Vrijheid dank zij de offers die onze bevrijders gebracht
Over Cock Karssen
De journaliste, fotografe en historica Cock Karssen (1942) is misschien wel het historische geweten van Bodegraven waar het gaat om de Tweede Wereldoorlog. Als dochter van een van de grote verzetshelden uit die tijd, C.G. Karssen, maakt ze op tweejarige leeftijd een indrukwekkende inval mee. Op 29 april 1945 valt de Sichterheidsdienst (SD) het pand op de hoek van de Wilhelminastraat en de Prins Hendrikstraat binnen. Niet alleen is hier het familiebedrijf en gelijknamige boekhandel gevestigd. Boven de zaak woont ook het gezin Karssen. Haar vader, haar moeder en oom Chiel Edelman worden daarbij gearresteerd. Niet wetende dat ze met Chiel Edelman nog een andere belangrijke spil uit het Zuid-Hollandse verzet in handen hebben, wordt haar moeder al snel vrijgelaten en ontsnapt haar oom dankzij een welwillende politieman. Haar vader is dan al vervoerd naar Gouda. In afwachting van ‘de kogel’ wordt hij daar op het nippertje bevrijd uit het politiebureau door het Goudse verzet.
Later ontdekt Cock tot haar verbazing dat er zo weinig bekend is en herdacht wordt in Bodegraven en pakt ze de uitdaging op de lokale verhalen uit die tijd een gezicht te geven. In 1985 verschijnt haar boek “Bodegraven in Oorlogstijd”. Niet haar eerste titel, maar wel specifiek over een tijd waarin terreur, angst en ‘wettenloosheid’ het dorp beheerste. In de eerste alinea van haar boek schrijft ze “Het is belangrijk dat men ook in Bodegraven weet wat hier is gebeurd, voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Ik heb gedacht om dat in dit boek te vertellen”
Dat streven loopt als een rode draad door haar leven, naast alle andere geschiedenis, verhalen en indrukken die zij in de loop der jaren heeft weten vast te leggen.
