Het kind als de grote verliezer.
Ouderverstoting of oudervervreemding (in het Engels: Parental Alienation) is wanneer een kind een ouder, waar het voorheen een goede relatie mee had, afwijst. Het komt het vaakst voor bij (echt)-scheidingen maar kan ook voorkomen terwijl de relatie tussen ouders nog in stand is. De veroorzaker is de ouder die het meest invloed op het kind uitoefent. Dit wordt ook wel de “binnen-ouder” genoemd. Dit is de ouder die het kind wil vervreemden van de andere ouder, ook wel de “buiten-ouder” genoemd.
De “binnen-ouder” laat zich negatief uit over de “buiten-ouder” tegenover het kind en manipuleert situaties dusdanig dat het kind meer en meer het idee krijgt dat de zogenaamde “buiten-ouder” niet deugt. Dit zorgt voor veel onrust bij het kind en dwingt het kind een keuze te maken tussen ouders. Vaak worden de “buiten-ouder” en diens familie (grootouders, ooms, tantes etc.) buitengesloten van informatie over het kind (denk aan hoe het gaat op school, de gezondheid van het kind, het emotionele welzijn van het kind en zelfs naar welke school het gaat). Ouderverstoting overkomt moeders én vaders. Een schrijnend voorbeeld is Mike met wie ik eerder een podcast: https://open.spotify.com/episode/3ZEQXiYweha5hoyPogU4cL opnam. Hij verloor langdurig het contact met zijn kinderen door toedoen van zijn ex-partner.
Dit wil overigens niet zeggen dat elke ouder die zich kritisch uitlaat over de andere ouder lijdt aan de narcistische persoonlijkheidsstoornis of zich schuldig maakt aan ouderverstoting. Echter wanneer een ouder het kind structureel manipuleert met negatieve informatie over de andere ouder uit wraak op de andere ouder, kan er sprake zijn van narcisme bij deze ouder. Het gevolg van deze manipulatie is dat het kind de zogenaamde “buiten-ouder“ afwijst.
Ouderverstoting is een vorm van kindermishandeling. Kinderen kunnen het ouderverstoting syndroom ontwikkelen, ook wel PAS (Parental Alienation Syndrome) wat veel psychische maar ook fysieke klachten kan veroorzaken. Helaas lijkt het vooralsnog vrijwel onmogelijk om ouderverstoting strafrechtelijk aan te pakken. Verstoten ouders worden vaak niet geloofd meestal vanwege een gebrek aan “bruikbaar” bewijs. Een narcist heeft twee gezichten en weet precies wanneer hij/zij welk gezicht op moet zetten. Dit doet een narcist zo geloofwaardig bij de (jeugd)hulpverlening of tijdens een rechtszitting dat de “buiten-ouder” meestal niet geloofd wordt en de “binnen ouder” als stabiele gezonde ouder gezien wordt.
Waarom doen narcisten dit? Narcistische ouders gebruiken hun kinderen om aan hun eigen behoeften te voldoen. In het geval van ouderverstoting is dat wraaknemen op de (ex-) partner. De (ex)-partner pijn doen waar hij/zij het kwetsbaarst is: in het ouderschap zodat de narcist zich beter kan voelen over zichzelf. Narcisten bezitten geen empathie ook niet voor hun eigen kinderen. Ze zijn alleen bezig met wat zij denken dat goed voor hen is. De impact van ouderverstoting is heel groot. Zowel de verstoten ouder als het gemanipuleerde kind lijden hier vreselijk onder.
Kinderen die een ouder verstoten ervaren een loyaliteitsconflict en ervaren een constant gevoel van verscheurdheid. De narcistische ouder maakt het kind bang maar zegt tegelijkertijd tegen het bange kind dat hij/zij haar zal redden van de slechte verstoten ouder. Het kind ervaart dat het aan de narcistische ouder verplicht is om voor hem/haar te kiezen en verliest daarmee zichzelf. Het kind wordt daarmee volledig afhankelijk gemaakt van de narcistische ouder en zelfs verantwoordelijk gemaakt voor het geluk van de narcistische ouder.
Zoals ik al eerder noemde gaat dit vrijwel altijd aan de buitenwereld voorbij. De narcist heeft hen al zo goed “bewerkt” dat de verstoten ouder als dader wordt gezien en de narcistische ouder laat zich naar de buiten toe graag zien als de perfecte moeder of vader. Het liefst als slachtoffer van de verstoten ouder.
De verstoten ouder staat machteloos. De ergste nachtmerrie van vrijwel iedere ouder is waarheid geworden: je hebt het gevoel je kind kwijt te zijn en je kunt er niets tegen doen. Niemand gelooft je. De pijn die dit teweeg brengt maakt dat de verstoten ouder wanhopig en hierdoor prikkelbaar, verdrietig of woedend wordt. Dit gedrag is niet wie de verstoten ouder is maar is het gevolg van de pijn die hij/zij voelt. Maar het maakt wel dat “het plaatje” wat de narcist geschetst heeft van de verstoten ouder bevestigd wordt. Exact waar de narcist op hoopte.
Ik krijg meestal of de verstoten ouder als cliënt. De pijn waar deze verstotenen mee moeten leven is afschuwelijk te noemen. Ze hebben alles al geprobeerd. Ze hebben met de (jeugd) hulpverlening gesproken, advocaten, de rechtbank maar niemand gelooft ze of kan iets voor hen betekenen. Dit maakt dat ze getraumatiseerd raken waardoor het nog moeilijker wordt om gewoon zichzelf te zijn in (het weinige) contact wat ze met hun kinderen hebben. Het liefdevolle aandacht geven maakt plaats voor krampachtig gedrag waar de narcistische (ex) partner niets op aan kan merken uit angst het contact met hun kinderen helemaal te verliezen. Ook ik kan hen hun kinderen niet teruggeven, eigenlijk kan niemand dat. Maar wat ik wel zie is dat als ze traumatherapie gevolgd hebben ze zichzelf weer terugvinden. Hierdoor kunnen ze weer geloven in zichzelf, zijn wie ze werkelijk zijn en dus ook de liefdevolle ouder zijn die ze ook écht zijn. Ik noem dit altijd “de vuurtoren zijn”. Je stopt met vechten, laat je niet negatief uit over de narcist, geeft je kinderen het gevoel dat ze over alles met je kunnen praten en dat je ze nooit zal veroordelen. Dat ze goed zijn zoals ze zijn en dat ze daar niets voor hoeven te doen of laten. Zo laat je je kinderen zien wat onvoorwaardelijke liefde, veiligheid en geborgenheid is. Iets wat ze nooit zullen krijgen van de narcistische ouder. Door een vuurtoren te zijn gids je je kinderen langzaam maar zeker terug naar een veilige basis.
Tot nu toe heb ik met deze aanpak de mooiste dingen zien gebeuren. Het is echter wel een kwestie van geduld, het kan soms jaren duren. Maar uiteindelijk voelen vrijwel alle kinderen haarfijn aan bij wie ze werkelijk veilig en geliefd zijn. Het zou echter veel beter zijn als het lijden van het kind en de verstoten ouder niet zo lang zou hoeven duren. Daarom is het zo belangrijk dat er steeds meer kennis komt bij (jeugd)hulpverlening en justitie zodat deze kinderen krijgen wat ze verdienen: onze bescherming tegen narcistische mishandeling.
Annemarie Braun
www.annemariebraun.nl
