In deze tweedelige podcast-serie over het muzikale meesterwerk van Johann Sebastian Bach (1685-1750) interviewt Leo Dijkmans Matthäus-liefhebber Willem IJdo. Het eerste deel staat inmiddels online op spotify of op deze site (https://edgh.nl/2023/04/01/willem-ijdo-deel-1/), het tweede vanaf Goede Vrijdag, 7 april. Afwisselend komt IJdo aan het woord en zijn hoogtepunten uit de Mattheüspassie te beluisteren.
Deel 1
Het eerste deel gaat over het verhaal van de Mattheüspassie, de ‘klassieker’ over het optreden, lijden en sterven van Jezus Christus naar het evangelie van Mattheüs – het eerste boek van het Nieuwe Testament uit de Bijbel. Achtereenvolgens komen aan bod: Jezus’ uitspraken, de ergernis daarover bij de ‘kerkleiding’ van hogepriesters en schriftgeleerden binnen het toenmalige Jodendom, het verraad tegen beloning door Judas (één van de twaalf volgelingen van Jezus), het Laatste Avondmaal – herinnerend aan de uittocht van de tot slaaf gemaakte Joden uit Egypte, en vooruitlopend op de Eucharistie (rk) en het Heilig Avondmaal (protestants) – , de berechting van Jezus, zijn dood aan het kruis (“Het is volbracht”) en zijn graflegging.
Onder het stof vandaan
Het tweede deel van de podcast gaat vooral over de manier waarop ‘de Mattheüs’ door de tijd heen is en wordt uitgevoerd (romantisch of in 18e-eeuwse barokstijl en alles daar tussenin) en over andere passiemuziek, met het lijden en sterven van Jezus als uitgangspunt. Bachs oratorium (geestelijk muziekstuk voor orkest, zangsolisten en koor met vaak een verteller) werd voor het eerst uitgevoerd te Leipzig op Goede Vrijdag 1727 of 1728, onder leiding van Bach zelf, die ook organist, klavecinist, adviseur bij nieuwbouw van orgels, dirigent en muziekdocent was. Na zijn dood raakte de Matthäus Passion vergeten, want ouderwets bevonden. De latere musicus Felix Mendelssohn-Bartholdy (1809-1847) haalde de compositie onder het stof vandaan en voerde die opnieuw uit in 1840 te Berlijn. Sindsdien heeft het meesterwerk internationale aandacht gekregen en gehouden.
Nergens wordt de Mattheüspassie door zoveel gezelschappen vertolkt als in Nederland. Wat daarvan precies de oorzaak is, valt moeilijk te achterhalen, maar vast staat dat prominente uitvoeringen, media aandacht daarvoor sinds de opkomst van de radio en een grote dichtheid aan koren een rol van betekenis hebben gespeeld.
Ook in de 20e eeuw is passiemuziek gecomponeerd door onder anderen Frank Martin (‘Golgotha’), Krzysztof Penderecki (Lukaspassie) en Arvo Pärt (Johannespassie). Daarnaast inspireert de geschiedenis van Jezus’ lijden en sterven ook vandaag de dag nog velen. Uitvoeringen van de rockopera ‘Jesus Christ Superstar’ en het passiespektakel ‘The Passion’ getuigen ervan.
Raam Sint Janskerk Gouda, fragment Het laatste Avondmaal, uit 1557. Dit ‘glas’ van Dirck Crabeth werd vóór de Reformatie geschonken door de vijand uit de 80-jarige oorlog, Koning Philips II van Spanje. Ook afgebeeld is zijn gemalin Mary Tudor, koningin van Engeland.
