Het is misschien een beetje ouderwets, maar het blijft een heerlijk Hollandse gewoonte, de grote voorjaarschoonmaak. De ramen wagenwijd open, goed doorluchten en een fikse schrobbeurt voor het hele huis. Democratisch gezien hebben verkiezingen in wezen eenzelfde functie, maar dan eens in de vier jaar. Helaas gaan hierbij zelden de ramen en deuren wagenwijd open. Integendeel meestal gaat de boel potdicht.
Dat de partijen zich tijdens een verkiezingscampagne net iets beter en daadkrachtiger voordoen dan normaal, dat hoort bij het spel. We weten allemaal dat je van de nieuwste yoghurt echt niet zo slank wordt als je dochter en dat het gelukkige gezinnetje uit die leuke reclame gewoon een stelletje ingehuurde acteurs zijn. Geen haan die ernaar kraait, tenzij je als consument essentieel verkeerde informatie krijgt voorgeschoteld, waardoor je op het verkeerde been wordt gezet. Dat mag weer niet en is juridisch gezien zelfs onrechtmatige dwaling.
In de politiek spreekt men in zo’n geval van kiezersbedrog. Bijvoorbeeld wanneer je als partij allerlei extra voetbalvelden belooft, terwijl je op hetzelfde moment weet dat de financiële situatie van de gemeente zo desastreus is, dat er de komende jaren waarschijnlijk helemaal geen ruimte is te investeren in de buitensport. Wellicht ben je als campagneteam van een coalitiepartij niet helemaal op de hoogte wat er allemaal speelt in de gemeente, maar wanneer jouw wethouder verantwoordelijk is voor het huishoudboekje en samen met zijn collega’s in de weken ervoor een zogenaamd herstelplan heeft goedgekeurd, dan gaat het toch een heel klein beetje schuren.
Natuurlijk hebben inwoners hierin ook een eigen verantwoordelijkheid en iedereen die in de afgelopen jaren in Bodegraven-Reeuwijk niet onder een steen heeft geleefd, weet dat we zelfs in de landelijke pers zijn omschreven als financieel de slechtste van de klas. Maar dat is nu juist het hele punt waar verkiezingen over gaan. Iedere vier jaar kiezen wij mede als belastingbetalers een volksvertegenwoordiging die namens ons in de gaten houdt of het allemaal wel volgens de regels gaat. En voor die immens belangrijke controlerende functie heeft de gemeenteraad zelfs een hele gemeentewet ter beschikking. Zo zegt bijvoorbeeld artikel 169 en 180 van die wet dat wanneer een gemeenteraadslid vraagt om inlichtingen de wethouder die ook moet geven.
Volgens Geerten Boogaard, hoogleraar Thorbecke Leerstoel, is “Het relevant om te onderzoeken of het college van Bodegraven-Reeuwijk inderdaad de kiezer actief informatie heeft onthouden, maar dat de normen die hiervoor gesteld grotendeels politiek moeten worden gehandhaafd. Een democratie is zo sterk als de bereidheid ervoor op te komen!” (*)
De vraag is of dat onderzoek er ooit gaat komen, nu alle politieke partijen druk bezig zijn met een paringsdans die ook wel coalitievorming wordt genoemd. ‘Happen naar de baas’, wordt dan niet bepaald op prijs gesteld. Kortom welke gekozen volksvertegenwoordiger durft de knuppel in het hoenderhok te gooien en gaat voor een goede vitale democratie in plaats van een wethouderszetel?
Op de verkiezingsavond sprak de burgemeester zijn zorgen uit over de democratie. Die begint volgens hem te wankelen nu steeds meer mensen het nut van verkiezingen niet meer inzien en hun schouders ophalen. Volgens van Heijningen ligt hier dan ook een schone taak voor het onderwijs, maar wellicht is een burgervaderlijk advies richting coalitievormende partijen meer op zijn plaats. Haal de stofzuiger uit de kast, gooi de ramen wagenwijd open en zuig vooral eens heel goed onder het tapijt. Daar is in de afgelopen jaren tussen neus en lippen behoorlijk wat vuil onder terecht gekomen.
Verklaring vanuit de gemeente op vragen van EditieGroeneHart.nl aan waarnemend burgemeester Erik van Heijningen over de publicatie van het Herstelplan en met name het moment, de dag na de verkiezingen, hiervan.
“Onder leiding van waarnemend burgemeester Erik van Heijningen heeft de ambtelijke organisatie van de gemeente Bodegraven-Reeuwijk een Herstelplan opgesteld dat de basis biedt om tot een betere financiële positie van de gemeente Bodegraven-Reeuwijk te komen. Het college heeft deze analyse goedgekeurd en heeft het document op 17 maart 2022 aangeboden aan de gemeenteraadsleden.
Het document analyseert en beschrijft de huidige financiële situatie van de gemeente en biedt met verschillende scenario’s oplossingsrichtingen, in het bijzonder met het oog op de langere termijn. Ná de verkiezingen kunnen raad en colleges met hulp van dit document de gewenste keuzes maken.”
Verder verwijst de gemeente Bodegraven-Reeuwijk in antwoord op vragen van EditieGroeneHart.nl naar de aanbiedingsbrief die samen met het herstelplan op 17 maart 2022 aan de raad zijn verstuurd, maar gaat inhoudelijk niet in op de gestelde vragen.
(*) Geerten Boogaard bekleedt als hoogleraar decentrale overheden de Thorbeckerleerstoel aan de faculteit Rechtsgeleerdheid van de Universiteit in Leiden. In 1987 werd de Stichting Professor Mr. J.R. Thorbecke Leerstoel opgericht. De stichting vestigde de Thorbeckeleerstoel, met als leeropdracht de leer van de gemeente als bestuurlijk, politiek en juridisch systeem. EditieGroeneHart.nl heeft de heer Boogaard gevraagd te kijken naar de juridische implicaties van met name het moment waarop het Herstelplan door waarnemend burgemeester Erik van Heijningen aan de raad is toegezonden (17 maart, een dag na de verkiezingen). Nadrukkelijk geeft de heer Boogaard aan dat nader onderzoek nodig is om een inhoudelijke uitspraak te doen over de situatie. “maar mocht hier sprake zijn van het bewust sprake is van het achterhouden van informatie aan de kiezer, de lokale volksvertegenwoordiging zich hierin op zijn roeping moet bezinnen.”
